Back to school: Τι θα συζητήσω με το παιδί μου; Πώς θα το ενισχύσω και όχι να το κρίνω;
Η έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς είναι μια περίοδος γεμάτη συναισθήματα, τόσο για τα παιδιά όσο και για τους γονείς. Η ανυπομονησία για νέα ξεκινήματα συνυπάρχει με το άγχος για το άγνωστο, τις απαιτήσεις και τις προσαρμογές που θα χρειαστούν. Σε αυτό το πλαίσιο, ο ρόλος των γονιών δεν είναι να λειτουργούν ως κριτές, αλλά ως ενισχυτές: άνθρωποι που εμπνέουν εμπιστοσύνη, κατανόηση και ασφάλεια.
Σύγχρονες έρευνες στην ψυχολογία των παιδιών έχουν δείξει ότι ο τρόπος που επικοινωνεί ένας γονιός με το παιδί του επηρεάζει άμεσα την αυτοεκτίμηση και τη συναισθηματική του ευημερία (Ginsburg et al., 2021). Όταν η επικοινωνία βασίζεται στην ενίσχυση και στην αποδοχή, τα παιδιά παρουσιάζουν χαμηλότερα επίπεδα άγχους, καλύτερες κοινωνικές σχέσεις και μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στις σχολικές προκλήσεις.
Από την κριτική στην ενίσχυση
Η σχολική ζωή συχνά συνοδεύεται από πίεση: βαθμοί, επιδόσεις, συγκρίσεις. Πολλοί γονείς, συχνά από αγάπη και ενδιαφέρον, υιοθετούν έναν κριτικό τόνο με στόχο να «παρακινήσουν» το παιδί τους. Όμως η συστηματική κριτική οδηγεί σε ανασφάλεια, φόβο αποτυχίας και χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Αντίθετα, η στάση του ενισχυτή εστιάζει:
- Στην αναγνώριση της προσπάθειας και όχι μόνο του αποτελέσματος.
- Στη θετική ενίσχυση μικρών βημάτων προόδου.
- Στην αποδοχή των συναισθημάτων, ακόμα κι αν είναι αρνητικά.
Η μετάβαση από το «γιατί δεν τα κατάφερες;» στο «είδα πόσο προσπάθησες∙ ας βρούμε μαζί τι άλλο μπορεί να βοηθήσει» δημιουργεί κλίμα εμπιστοσύνης και στήριξης.
Η σημασία της αναγνώρισης και επικύρωσης συναισθημάτων
Τα παιδιά συχνά εκφράζουν άγχος, φόβο ή ανασφάλεια για το σχολείο. Η τάση μας ως γονείς μπορεί να είναι να τα καθησυχάσουμε γρήγορα: «Μην ανησυχείς», «Δεν είναι τίποτα». Ωστόσο, αυτό συχνά οδηγεί στην υποτίμηση του συναισθήματος και αφήνει το παιδί να νιώθει ότι δεν το καταλαβαίνουν.
Η επικύρωση συναισθημάτων είναι καθοριστική. Σημαίνει να ακούσουμε και να αποδεχτούμε αυτό που νιώθει το παιδί, ακόμη κι αν δεν συμφωνούμε ή δεν το κατανοούμε πλήρως. Μια απλή φράση όπως «Καταλαβαίνω ότι φοβάσαι με τη νέα δασκάλα. Είναι λογικό να νιώθεις έτσι όταν αλλάζουν τα πράγματα» μειώνει σημαντικά το άγχος, γιατί το παιδί νιώθει ότι έχει συνοδοιπόρο.
Μελέτες δείχνουν ότι όταν οι γονείς επικυρώνουν τα συναισθήματα των παιδιών, αυτά αναπτύσσουν καλύτερη συναισθηματική ρύθμιση και δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων (Morelen et al., 2016).
Ο ρόλος του γονέα στη διαχείριση άγχους
Τα παιδιά δεν επηρεάζονται μόνο από τα δικά τους συναισθήματα, αλλά και από τα συναισθήματα των γονιών τους. Αν ο γονέας μεταδίδει άγχος, ανησυχία ή υπερβολικό έλεγχο, το παιδί «καθρεφτίζει» αυτήν την ένταση. Αντίθετα, η ψυχραιμία και η θετική στάση του γονέα λειτουργούν ως πρότυπο ηρεμίας και ασφάλειας.
Αυτό σημαίνει ότι πριν σταθούμε δίπλα στο παιδί, χρειάζεται να φροντίσουμε και τη δική μας ψυχική ισορροπία. Ένας ήρεμος γονέας μπορεί να προσφέρει στήριξη πιο ουσιαστική και σταθερή.
Πρακτικές οδηγίες για γονείς
- Ξεκινήστε τον διάλογο με ανοιχτές ερωτήσεις: «Τι ανυπομονείς να κάνεις φέτος ; «Υπάρχει κάτι που σε αγχώνει για το σχολείο;»
- Επικυρώσατε χωρίς να διορθώνετε αμέσως : Αν το παιδί πει «φοβάμαι τα μαθήματα», απαντήστε πρώτα: «Καταλαβαίνω, είναι φυσιολογικό να φοβάσαι μερικές φορές». Έπειτα βοηθήστε να βρείτε λύση μαζί: «Ας φτιάξουμε ένα πλάνο μελέτης για να νιώθεις πιο έτοιμος».
- Αποφύγετε συγκρίσεις: Οι συγκρίσεις με άλλα παιδιά («κοίτα ο Γιάννης διαβάζει πιο πολύ») αυξάνουν το άγχος και μειώνουν την αυτοεκτίμηση.
- Δώστε έμφαση στην προσπάθεια: Αντί για «Μπράβο που πήρες 10», πείτε «Μπράβο που αφιέρωσες χρόνο και δούλεψες με επιμονή».
- Διδάξτε με το παράδειγμα: Δείξτε ότι και οι ενήλικες κάνουν λάθη και μαθαίνουν από αυτά. Μιλήστε για το πώς διαχειριστήκατε μια δική σας δυσκολία.
- Διατηρήστε ήρεμο κλίμα στο σπίτι : Μια σταθερή ρουτίνα, ξεκάθαρα όρια και ανοιχτή επικοινωνία μειώνουν τις εντάσεις και προσφέρουν αίσθημα ασφάλειας.
Τελικό μήνυμα
Το «back to school» δεν είναι μόνο μια αλλαγή στο πρόγραμμα. Είναι μια ευκαιρία για τους γονείς να καλλιεργήσουν δεσμούς εμπιστοσύνης, ανοιχτής επικοινωνίας και συναισθηματικής ενδυνάμωσης με τα παιδιά τους. Όταν η κριτική αντικαθίσταται από ενίσχυση, όταν τα συναισθήματα αναγνωρίζονται και όταν ο γονέας κρατά ψυχραιμία, το παιδί έχει τα εφόδια να ξεκινήσει τη χρονιά με σιγουριά και δύναμη.
Επιστημονική τεκμηρίωση:
- Ginsburg, G. S., Becker-Haimes, E. M., Keeton, C. P. (2021). Parenting and child anxiety: The importance of supportive communication. Child and Adolescent Psychiatric Clinics.
- Morelen, D., Shaffer, A., & Suveg, C. (2016). Maternal emotion regulation: Links to emotion parenting and child adjustment. Journal of Family Psychology.
- Child Mind Institute (2023). Back to school anxiety: Tips for parents.
