Τραυλισμός: Όσα χρειάζεται να γνωρίζουν οι γονείς

Ο τραυλισμός είναι μια διαταραχή της ροής της ομιλίας που εμφανίζεται με επαναλήψεις ήχων, συλλαβών ή λέξεων, παρατεταμένες παύσεις ή «μπλοκαρίσματα» που διακόπτουν την ευχέρεια του λόγου. Δεν είναι αποτέλεσμα άγχους ή μειωμένης νοημοσύνης. Αντίθετα, πρόκειται για μια πολυπαραγοντική διαταραχή που συνδέεται με νευροβιολογικούς και γλωσσικούς μηχανισμούς. Στην Ευρώπη, η έρευνα και η εξειδίκευση γύρω από τον τραυλισμό συντονίζονται από το πρόγραμμα ESS – European Stuttering Specialisation, μια πρωτοβουλία πανεπιστημίων και επαγγελματικών φορέων που στοχεύει να εξοπλίσει λογοθεραπευτές με τις πιο σύγχρονες και τεκμηριωμένες γνώσεις για την αξιολόγηση και την αντιμετώπιση των διαταραχών ροής.

Η συχνότητα του τραυλισμού εκτιμάται ότι αγγίζει περίπου το 5% των παιδιών σε κάποια φάση της ανάπτυξής τους. Στα περισσότερα παιδιά, τα συμπτώματα υποχωρούν με την πάροδο του χρόνου, ωστόσο στο 1% περίπου του πληθυσμού παραμένουν και στην ενήλικη ζωή. Οι πρώτες ενδείξεις εμφανίζονται συνήθως μεταξύ 2 και 5 ετών, δηλαδή στη φάση της ταχείας ανάπτυξης του λόγου. Η έγκαιρη αναγνώριση είναι κρίσιμη γιατί η πρώιμη παρέμβαση αυξάνει τις πιθανότητες βελτίωσης και μειώνει τον κίνδυνο το παιδί να βιώσει δευτερογενή ψυχολογικά προβλήματα όπως άγχος ή αποφυγή της ομιλίας.

Για έναν γονιό, το πρώτο βήμα είναι να καταλάβει ότι ο τραυλισμός δεν αποτελεί «φταίξιμο» ούτε του παιδιού ούτε της οικογένειας. Είναι μια κατάσταση που χρειάζεται υποστήριξη και κατάλληλη καθοδήγηση. Σημάδια που αξίζει να κινητοποιήσουν την οικογένεια είναι οι επίμονες και συχνές διακοπές στη ροή του λόγου, η δυσφορία του παιδιού όταν μιλά, η αποφυγή λέξεων ή η άρνηση συμμετοχής σε συζητήσεις. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η παραπομπή σε λογοθεραπευτή με εξειδίκευση στον τραυλισμό είναι το ενδεδειγμένο βήμα. 

Η οικογένεια παίζει καθοριστικό ρόλο στην πορεία του παιδιού. Αυτό που χρειάζεται περισσότερο είναι ένα κλίμα αποδοχής και κατανόησης. Οι γονείς είναι σημαντικό να δίνουν στο παιδί τον χρόνο να ολοκληρώνει την ομιλία του χωρίς βιασύνη ή διακοπές, να το ακούν με προσοχή και να αποφεύγουν σχόλια του τύπου «μίλα πιο αργά» ή «σκέψου πριν μιλήσεις». Αντίθετα, είναι βοηθητικό να ενθαρρύνουν τη συζήτηση για τον τραυλισμό με θετικό τρόπο, δείχνοντας ότι δεν αποτελεί εμπόδιο στην αγάπη ή στην αποδοχή τους. Παράλληλα, η συνεργασία με το σχολείο είναι αναγκαία, ώστε οι εκπαιδευτικοί να γνωρίζουν πώς να στηρίξουν το παιδί δίνοντάς του χώρο να εκφραστεί χωρίς πίεση.

Οι θεραπευτικές προσεγγίσεις ποικίλουν και περιλαμβάνουν προγράμματα που εστιάζουν στη βελτίωση της ροής (fluency shaping), στην τροποποίηση του τραυλισμού (stuttering modification), στην ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας, αλλά και στην ενίσχυση της αυτοπεποίθησης. Δεν υπάρχει μία μέθοδος που να ταιριάζει σε όλα τα παιδιά· η παρέμβαση εξατομικεύεται με βάση την ηλικία, τις ανάγκες και το προφίλ του παιδιού. Η επιστημονική κοινότητα τονίζει ότι ο στόχος δεν είναι απαραίτητα η «τέλεια ροή», αλλά η αποτελεσματική επικοινωνία και η μείωση του άγχους που συνοδεύει την ομιλία.

Για τους γονείς που αναζητούν πληροφορίες στο διαδίκτυο, είναι σημαντικό να προσανατολίζονται σε αξιόπιστες πηγές όπως το ESS και οι εθνικοί σύλλογοι για τον τραυλισμό, και να αποφεύγουν λύσεις που υπόσχονται «γρήγορη ίαση». Ο τραυλισμός είναι μια πολύπλευρη κατάσταση που χρειάζεται επαγγελματική φροντίδα, επιμονή και σταθερή στήριξη. Με σωστή καθοδήγηση, τα παιδιά μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά την επικοινωνία τους, να αναπτύξουν αυτοπεποίθηση και να συμμετέχουν ισότιμα σε όλες τις πτυχές της ζωής τους.