Παιδιά που δυσκολεύονται στις κοινωνικές δεξιότητες και στη συμμετοχή τους στις οικογενειακές γιορτές: Πώς μπορούν οι γονείς να τα υποστηρίξουν ουσιαστικά

 

Οι οικογενειακές γιορτές δημιουργούν συνήθως όμορφες στιγμές, αλλά για πολλά παιδιά – ιδιαίτερα εκείνα που δυσκολεύονται στις κοινωνικές δεξιότητες, στην αισθητηριακή επεξεργασία ή αντιμετωπίζουν προκλήσεις σχετικές με ASD και ADHD – μπορεί να αποτελούν μεγάλη πηγή άγχους. Τα έντονα ερεθίσματα, η αλλαγή στη ρουτίνα και η παρουσία πολλών ατόμων κάνουν συχνά το παιδί να νιώθει πίεση, αβεβαιότητα ή σύγχυση. Γι’ αυτό και ο ρόλος των γονιών πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη γιορτή είναι καθοριστικός ώστε η οικογενειακή συγκέντρωση να γίνει μια εμπειρία πιο προβλέψιμη, ασφαλής και τελικά πιο απολαυστική.

Η προετοιμασία ξεκινά πριν από τη γιορτή. Τα παιδιά νιώθουν πολύ μεγαλύτερη ασφάλεια όταν ξέρουν τι να περιμένουν, άρα οι γονείς μπορούν να δημιουργήσουν ένα μικρό οπτικό πρόγραμμα της ημέρας. Αυτό μπορεί να είναι μια απλή λίστα ή μια σειρά από εικόνες που δείχνουν την ώρα άφιξης, ποιοι θα παρευρεθούν, πότε περίπου θα καθίσουν στο τραπέζι ή πότε θα φύγουν. Αυτή η προβλεψιμότητα μειώνει αισθητά την ανασφάλεια και βοηθά το παιδί να οργανώσει μέσα του τα γεγονότα. Παράλληλα, οι κοινωνικές ιστορίες προσφέρουν έναν πολύ ασφαλή τρόπο να «δει» το παιδί από πριν τι θα συμβεί και πώς μπορεί να αντιδράσει. Μια μικρή ιστορία για το πώς χαιρετάμε, πώς ζητάμε διάλειμμα όταν κουραζόμαστε ή τι κάνουμε όταν κάποιος μας δίνει δώρο, δίνει στο παιδί ένα ξεκάθαρο πλαίσιο και το βοηθά να μπει σε κοινωνικές καταστάσεις με περισσότερη αυτοπεποίθηση.

Λίγο πριν από τη γιορτή, είναι εξίσου χρήσιμο να δοκιμάζονται μικρές πρόβες στο σπίτι. Οι γονείς μπορούν να παίξουν ρόλους με το παιδί, όπως τι θα πει όταν φτάσει, πώς μπορεί να ζητήσει χώρο ή πώς μπορεί να πει ευγενικά ότι κουράστηκε. Αυτές οι μικρές πρόβες λειτουργούν σαν «εκπαίδευση» σε ασφαλές περιβάλλον και μειώνουν σημαντικά το άγχος της πραγματικής συνθήκης. Το παιδί νιώθει ότι έχει έτοιμες λύσεις και δεν χρειάζεται να αυτοσχεδιάσει την τελευταία στιγμή.

Κατά τη διάρκεια της γιορτής, οι γονείς καλό είναι να θυμούνται ότι τα παιδιά έχουν ανάγκη από μικρές ανάσες ηρεμίας. Μια «ήσυχη γωνιά» στο σπίτι όπου γίνεται η συγκέντρωση – έστω και προσωρινή – με βιβλία, αισθητηριακά παιχνίδια ή ακουστικά, μπορεί να λειτουργήσει ως χώρος αποφόρτισης. Το παιδί χρειάζεται να μάθει από πριν ότι επιτρέπεται να πάει εκεί χωρίς να θεωρηθεί αγένεια ή άρνηση συμμετοχής. Ένα συμφωνημένο σήμα, λεκτικό ή μη-λεκτικό, που σημαίνει «χρειάζομαι διάλειμμα» βοηθάει πολύ, γιατί δίνει στο παιδί έναν διακριτικό τρόπο να εκφράσει τις ανάγκες του χωρίς να ντραπεί ή να αγχωθεί.

Ταυτόχρονα, οι γονείς μπορούν να θέσουν στο παιδί μικρούς, εφικτούς και ρεαλιστικούς κοινωνικούς στόχους. Για παράδειγμα, να χαιρετήσει δύο άτομα, να καθίσει στο τραπέζι για πέντε λεπτά ή να μοιραστεί ένα παιχνίδι με ένα ξαδερφάκι. Αυτοί οι στόχοι είναι σαφείς και μετρήσιμοι, άρα πολύ πιο εύκολο να επιτευχθούν, και κάνουν το παιδί να νιώθει ότι «τα καταφέρνει». Δεν χρειάζεται να συμμετάσχει καθ’ όλη τη διάρκεια της γιορτής ούτε να ακολουθήσει όλες τις κοινωνικές προσδοκίες των ενηλίκων. Η ευελιξία και η κατανόηση των γονιών λειτουργούν προστατευτικά και αποτρέπουν την υπερφόρτωση.

Επειδή οι αισθητηριακές προκλήσεις είναι συχνές, είναι πολύ βοηθητικό οι γονείς να κάνουν μικρές προσαρμογές στο περιβάλλον. Ένα παιδί που δυσκολεύεται με θόρυβο μπορεί να χρησιμοποιήσει ακουστικά ή να βγαίνει για λίγο στον αέρα. Ένα παιδί που δεν θέλει να το αγκαλιάζουν μπορεί να μάθει να προσφέρει ένα χαιρετισμό με το χέρι αντί για αγκαλιά, κάτι που είναι εξίσου κοινωνικά αποδεκτό. Ακόμη, η επιλογή καθίσματος σε πιο ήσυχο σημείο ή στην άκρη του τραπεζιού μπορεί να μειώσει σημαντικά το άγχος και το αίσθημα συνωστισμού.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της γιορτής, η θετική ενίσχυση παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Οι γονείς μπορούν να επιβραβεύουν κάθε μικρή προσπάθεια, όχι απαραίτητα την «τέλεια» συμπεριφορά. Μια φράση όπως «Μου άρεσε που μου έδειξες ότι χρειαζόσουν διάλειμμα πριν κουραστείς πολύ» βοηθά το παιδί να καταλάβει ότι οι δεξιότητες αυτορρύθμισης αναγνωρίζονται. Μετά το τέλος της γιορτής, συζητήστε μαζί τι λειτούργησε καλά, τι δυσκόλεψε το παιδί και τι θα βοηθούσε την επόμενη φορά. Έτσι, το παιδί χτίζει σταδιακά αυτογνωσία και μεγαλύτερη αντοχή σε κοινωνικά περιβάλλοντα.

Τέλος, είναι σημαντικό οι γονείς να προστατεύουν και τον εαυτό τους από το άγχος. Δεν υπάρχει «σωστός» τρόπος να συμμετέχει ένα παιδί στις γιορτές ούτε είναι απαραίτητο να ανταποκρίνεται σε όλες τις προσδοκίες συγγενών. Η δική του ρύθμιση και ηρεμία είναι πιο σημαντική από την κοινωνική τυπικότητα. Μερικές φορές, η καλύτερη λύση είναι η μικρότερη διάρκεια παραμονής ή η πιο ήρεμη συμμετοχή. Με αυτές τις μικρές αλλά σημαντικές στρατηγικές, οι γιορτές μπορούν να γίνουν πιο προβλέψιμες, πιο ασφαλείς και πιο θετικές τόσο για το παιδί όσο και για ολόκληρη την οικογένεια.

Οι γιορτές μπορούν να γίνουν πιο όμορφες και πιο ήρεμες όταν το παιδί έχει τα κατάλληλα εργαλεία και οι γονείς τη σωστή καθοδήγηση. Αν νιώθετε ότι χρειάζεστε επιπλέον υποστήριξη ή πιο εξατομικευμένες στρατηγικές για το παιδί σας, είμαστε εδώ για να βοηθήσουμε. Κάθε οικογένεια αξίζει να περνά τις γιορτές με ηρεμία και σιγουριά.