Παγκόσμια Ημέρα των Δικαιωμάτων του Παιδιού: Τα δικαιώματα των μαθητών με μαθησιακές και αναπτυξιακές δυσκολίες

 

Η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία (UN CRPD) αναγνωρίζει ρητά το δικαίωμα όλων των παιδιών σε εκπαίδευση χωρίς διακρίσεις και σε ένα πραγματικά συμπεριληπτικό εκπαιδευτικό σύστημα (Άρθρο 24).
Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά με μαθησιακές και αναπτυξιακές δυσκολίες δεν έχουν απλώς «ανάγκη κατανόησης», αλλά θεμελιωμένο δικαίωμα να συμμετέχουν ισότιμα στη σχολική ζωή, με τις αναγκαίες προσαρμογές και υποστηρίξεις.Σύγχρονες έρευνες δείχνουν ότι οι μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και μαθησιακές δυσκολίες κάνουν μεγαλύτερη ακαδημαϊκή πρόοδο και έχουν καλύτερες προοπτικές όταν φοιτούν σε συμπεριληπτικά σχολικά περιβάλλοντα, με κατάλληλη διαφοροποίηση της διδασκαλίας και στοχευμένη υποστήριξη.Τα οφέλη δεν περιορίζονται στις επιδόσεις: η συμπερίληψη ενισχύει τις κοινωνικές δεξιότητες, τη συναισθηματική ευημερία και την αίσθηση του «ανήκειν» στο σχολείο.Για τα παιδιά αυτά, όσα για τους περισσότερους μαθητές είναι «απλά» ή «αυτονόητα» – η οργάνωση, η κατανόηση του γραπτού λόγου, η προσαρμογή σε αλλαγές, η συμμετοχή σε ομαδικές δραστηριότητες – συχνά είναι αποτέλεσμα επίμονης και κοπιαστικής προσπάθειας. Η επιστημονική βιβλιογραφία αναδεικνύει ότι, όταν το σχολείο και η οικογένεια αναγνωρίζουν έγκαιρα τις δυσκολίες και προσαρμόζουν τις απαιτήσεις, μειώνεται σημαντικά ο κίνδυνος σχολικής αποτυχίας, άγχους και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Γι’ αυτό η καθημερινή αναγνώριση και αποδοχή των διαφορετικών αναγκών δεν είναι θέμα καλής θέλησης, αλλά προϋπόθεση για να ασκήσουν τα παιδιά τα δικαιώματά τους.

Η διαφοροποίηση της διδασκαλίας, οι εύλογες προσαρμογές, η εναλλακτική αξιολόγηση και η προσαρμογή των δραστηριοτήτων της καθημερινής ζωής (στο σχολείο, στο σπίτι, στην κοινότητα) είναι πρακτικές που η σύγχρονη έρευνα συνδέει με καλύτερη λειτουργικότητα και αυξημένη αυτοπεποίθηση στα παιδιά με μαθησιακές και αναπτυξιακές δυσκολίες. Κρίσιμος παράγοντας είναι η έγκαιρη διερεύνηση και παρέμβαση. Μεγάλες μετα-αναλύσεις καταλήγουν ότι η πρώιμη αξιολόγηση και οι στοχευμένες παρεμβάσεις σε παιδιά με αναπτυξιακές δυσκολίες και νευροαναπτυξιακές διαταραχές βελτιώνουν ουσιαστικά τις επικοινωνιακές, γνωστικές και προσαρμοστικές τους δεξιότητες και μειώνουν τη βαρύτητα των συμπτωμάτων στο πέρασμα του χρόνου. Αυτό σημαίνει ότι είναι ευθύνη – και όχι απλώς επιλογή – να διερευνώνται τυχόν δυσκολίες όταν παρατηρείται απόκλιση από τα αναπτυξιακά ορόσημα. Η συνεργασία με ειδικούς δεν «βαφτίζει» το παιδί, αλλά του ανοίγει πρόσβαση στην κατάλληλη υποστήριξη. Παράλληλα, η διεθνής βιβλιογραφία είναι σαφής: η στενή συνεργασία σχολείου – οικογένειας συνδέεται με καλύτερη σχολική εμπλοκή, βελτιωμένες ακαδημαϊκές επιδόσεις και πιο υγιή συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών, με ή χωρίς δυσκολίες. Όταν γονείς και εκπαιδευτικοί λειτουργούν ως ομάδα, τα παιδιά με μαθησιακές και αναπτυξιακές δυσκολίες έχουν περισσότερες πιθανότητες να παραμένουν ενεργά στη μαθησιακή διαδικασία, να χτίζουν λειτουργικές δεξιότητες και να αναπτύσσουν υγιή αυτοπεποίθηση. Με αφορμή την Ημέρα των Δικαιωμάτων του Παιδιού, χρειάζεται να θυμόμαστε ότι:

  • η έγκαιρη αναγνώριση δυσκολιών είναι πράξη προστασίας,
  • η επιστημονικά τεκμηριωμένη παρέμβαση είναι δικαίωμα,
  • η συμπεριληπτική εκπαίδευση είναι η υποχρεωτική κατεύθυνση της πολιτείας και των σχολείων,
  • η συμμαχία οικογένειας – σχολείου – ειδικών είναι ο ισχυρότερος παράγοντας για να μπορούν αυτά τα παιδιά να είναι λειτουργικά, αυτόνομα και με πραγματική αυτοπεποίθηση στην καθημερινή ζωή.

Ενδεικτική βιβλιογραφία 

  • UN Committee on the Rights of Persons with Disabilities. (2016). General comment No. 4: Article 24 – Right to inclusive education.Refworld
  • Oswal, N., et al. (2025). Inclusive education strategies for students with disabilities: A systematic review. Education Sciences, 15(5), 518.MDPI
  • Gómez-Cotilla, R., et al. (2024). Efficacy of early intervention programmes for children with developmental problems: A systematic review.redalyc.org
  • Aldharman, S. S., et al. (2023). Implications of early diagnosis and intervention in the management of neurodevelopmental delay in children: A systematic review and meta-analysis.cureus.com
    Martínez-Yarza, N., et al. (2024). Family involvement, school engagement and students’ social-emotional development.SpringerLink

Αλεξάνδρα Γεωργουλή
Λογοπεδικός